Konya’nın Zaman Bekçileri: Muvakkithane ve Üç Aliler

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

KONYA’DA MUVAKKİTHANE VE ÜÇ ALİLER

Muvakkit, kelime anlamı olarak vakit bildiren, güneşe bakarak namaz vakitlerini tayin eden kişidir. Muvakkit, vakit hesaplamalarını usturlap, güneş saati, rubu tahtası, kıblenüma ve mekanik saat gibi aletlerle yapardı. Farklı dönemlerde muvakkitler için “saatçi” ve “Muvakkit-i salât” tabiri de kullanılmaktaydı. Arapçada “Muvakkit” ve Farsçada haneden “muvakkithane” tabiri türemiştir.

ZAMANI BELİRLEYEN SANAT: MUVAKKİTHANELER

Muvakkithane, muvakkit odası, muvakkitin zamanı tayin eden alet ve saatlerle birlikte bazen avlu içinde bazen küçük bir oda olarak camileri çevreleyen avlu duvarının bir kenarına yerleştirilmiş, kendine özgü mimarisi de olan uygulamalı astronomi eğitiminin yapıldığı kamu binalarından biridir. Bu özelliklerine bağlı olarak muvakkithaneler de aktif bir bilim, kültür ortamı oluşturmuştur.

Zamanı tayin eden muvakkithaneler, özellikle sanayi devrimi ve 2. Abdülhamit döneminde saat kulelerinin yapılması ile eski önemini kaybetmiş, 20 Eylül 1952 tarihinde ise resmen kapatılmıştır.

Günümüze ulaşamayan Konya Merkez, Türbeönü’nde Sultanselim Camii’nin batısında Yusufağa kütüphanesinin bitişiğinde yer alan muvakkithane, külliye muvakkithanesi olmasının yanında hizmet bakımından sokak muvakkithanesi özelliği de göstermekteydi. Saathane olarak ifade edilen muvakkithanenin batısında Avcı Mevlüt Ağa’nın bisikletçi dükkânı, onun bitişiğinde de Mustafa ve Mehmet Nişancı kardeşlerin esnaf çay ocağı, Türbe Şifa hamamı ve bir de fırın yer almaktaydı.

KONYA’DAKİ MUVAKKİTHANE TARİHİ

Muvakkithanenin inşa kitabesinde H.1290/M 1873 yılında yapıldığı yazmaktadır. 1955 yılı imar çalışmaları neticesinde muvakkithane yıkılmış ve üzerinden Mevlana Caddesi geçirilmiştir. Konya Sultan Selim Muvakkithanesi yapılmadan önce de Mevlana dergâhında bir odanın zaman tayini için kullanıldığı, hatta H.1268/M 1851 tarihleri arasında Enis Dede‘nin muvakkitlik yaptığı bilinmektedir. 1849’lu yıllarda Şükrü Bağrıaçık Hoca da Sultanselim muvakkithanesinde muvakkitlik yapmıştır.

1954 yılında muvakkithane yıkıldıktan sonra kitabesi Mevlana Müzesine kaldırılmış, daha sonra 2012 yılından sonra İnce Minareli Taş ve Ahşap Eserleri müzesine gönderilmiştir. Bugün bu müzede eyvanın solundaki odada sergilenmektedir.

Muvakkithanede muvakkitlik yapan Şükrü Bağrıaçık Hoca’nın 1848 yılından itibaren muvakkithanenin küçük odasında kalmaya başladığı ve burada öğleye kadar hafızlığa çalıştığı, öğleden sonra da zamanın Konya hocalarının uğrak yeri olan muvakkithanede onlara hizmet ettiği bilinmektedir.

ÜÇ ALİLER VE RAMAZAN TOPU GELENEĞİ

Üç Aliler

Ramazanlarda iftar ve sahur vakitlerinin de tespit edildiği muvakkithanede Sultan Selim Camii minaresinden atılan fişekle beraber Alaaddin tepesindeki meşhur Ramazan Topu ateşlenirdi.

Uzun yıllar devam eden bu uygulama yıllarında Muvakkit Saatçi Ali Efendi‘dir. Muvakkit Ali yaşadığı dönemlerde özellikle Konya’nın iftar vakitlerinde topun atılmasında Üç Ali’nin emeği geçtiği bilinmektedir. Bunlardan zamanı rasat eden Muvakkit Ali, iftar vakti geldiğini Sultan Selim Camii imamı Ali Efendi‘ye söyler ve kendisi minarelerin şerefesindeki ışıkları yakmasını söyleyerek Alaeddin tepesindeki Topçu Ali‘nin de bu yanan şerefe ışıklarını gördüğü anda topu ateşleyerek Konya’nın iftarını başlatırdı.

*Yazı Ahmet Ergun’un Sosyal Medya Günlükleri kitabından alınmıştır. Bu yazının tüm telif hakları AHB Medya’ya aittir.